Европа и Украина учат колку малку им е грижа на САД, бидејќи новиот претседател се усогласува со нивниот најголем непријател
Работата за војната е тоа што ги принудува луѓето да изберат страна. А Доналд Трамп, им се чини на многу луѓе во Европа, е на страната на Владимир Путин. Седум дена претседателска интервенција во руско-украинскиот конфликт ги направија вознемиреноста на Украинците и многу од нивните сојузници, нарушувајќи ги трансатлантските односи што ја засноваа европската безбедност од 1945 година. Ако постоеја постојани сомнежи за степенот на подготвеноста на Трамп да прави непријатели во Европа, тој ги стави во мирување во вторникот вечерта кога ја обвини Украина за „почнување“ на војната со Русија. Таквото отворено негирање на фактот за неиспровоцираната инвазија на Путин пред три години ги шокираше дури и најлојалните пријатели на Америка во регионот.
„Исус“, рече приватно претставник на британската влада како одговор на испадот на претседателот. „Сега имаме сојуз меѓу рускиот претседател кој сака да ја уништи Европа и американскиот претседател кој исто така сака да ја уништи Европа“, забележа друг европски дипломат во последните денови, одбивајќи да биде идентификуван како разговара за чувствителни прашања. „Трансатлантскиот сојуз е завршен.
По речиси три години непоколеблива поддршка за украинскиот отпор под претседателството на Џо Бајден, новиот човек во Белата куќа ја следи линијата за Путин. Во новиот говор во средата, тој го нарече украинскиот претседател Володимир Зеленкси „диктатор“ затоа што не распиша избори и призна дека не се грижи многу за исходот на војната. „Оваа војна е многу поважна за Европа отколку за нас“, напиша Трамп на социјалните мрежи. „Ние имаме голем, прекрасен океан како јаз. Чувствата се поразителни за Европејците, но во согласност со непријателството што Трамп го покажа кон континентот откако се врати на функцијата. Во неговиот прв месец назад, Трамп и неговиот тим најавија тарифи, постојано ја нарушија ЕУ како институција, ја распродадоа Украина пред да започнат мировните преговори, побараа време за историските американски обврски кон европската безбедност и го поздравија Путин назад во меѓународната заедница.
Во внатрешните дискусии во Брисел, некои дипломати директно шират идеја која некогаш беше незамислива: дека американското раководство наоѓа заеднички јазик со Русија во обид да ја уништи ЕУ.
„ИРИТИРАЊЕ“
За време на првиот круг разговори меѓу делегациите на САД и Русија во Саудиска Арабија во вторникот, двете страни разговараа за „иританти“ во нивните односи, кои вклучуваат санкции наметнати на Москва како одговор на нелегалната војна. Тие зборуваа за можностите за идна соработка и инвестиции во енергетиката – дури и кога ЕУ се согласи на нова рунда санкции против Русија. Во Брисел се појавува нова реалност: САД едноставно не се на наша страна. Проевропските политички партии во Европскиот парламент издадоа заедничко соопштение во кое го признаваат обемот на кризата со која се соочуваат. Лидерите на централно-десничарската Европска народна партија, социјалистите и демократите, либералите ја обновуваат Европа и Зелените изјавија: „Европа не може целосно да се потпре на Соединетите држави за да ги бранат нашите заеднички вредности и интереси“.
Европските земји сега мора да дејствуваат итно за да обезбедат сопствена одбрана, со повеќе трошоци за војската и поголема поддршка за Украина, се додава во соопштението.
„Безбедноста на Украина е безбедност на Европа“, велат партиите. „Европската унија и нејзините земји-членки немаат друг избор освен да преземат итна акција, со НАТО и слични сојузници кои не се членки на ЕУ, да инвестираат во поефикасна и интегрирана европска безбедносна и одбранбена архитектура. Не секој е подготвен да ја прифати изменетата реалност. На други места, особено меѓу партиите чија политика е најблиска до онаа на Трамп, како онаа на италијанскиот премиер Џорџија Мелони, имаше несогласувања. Портпаролот на групата европски конзервативци и реформисти, во која е и партијата Браќа на Италија на Мелони, објасни зошто не ја потпишала заедничката изјава: „Не бевме целосно задоволни од формулацијата на оценката на САД во текстот… Сега е време за мирен, одмерен дијалог и фокусирање на прагматични решенија.
Во Обединетото Кралство, поранешниот премиер Борис Џонсон, кој е во редовен контакт со Трамп, инсистираше на тоа дека Европа претерала. „Изјавите на Трамп немаат за цел да бидат историски точни, туку да ги шокираат Европејците на акција“, рече тој. Висок полски функционер исто така тврдеше дека Трамп не сака да го напушти НАТО или да ја подели Европа. „Тој сака Европа да преземе поголема одговорност за сопствената безбедност за да го зајакне НАТО“, рече претставникот.
КОЈ НЕ ЗБОРУВА?
Но, дури и ако многу од коментарите на Трамп се едноставно позиционирање за преговори, за што точно се преговара? Во чија корист? И која страна чувствува поголем притисок како резултат? Во моментов Украина и Европа не се ни во преговарачката соба и го чувствуваат оптоварувањето, додека руските медиуми се радуваат. Во знак на тоа колку лошо се оштетени односите на САД со ЕУ, претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен не успеа да има телефонски повик со Трамп во првиот месец назад. Таа седна со потпретседателот Џеј-Ди Венс во Париз, но тој не ја предупреди дека Трамп ќе започне разговори со Путин следниот ден.
Во Киев, Зеленски првично се обиде да ги привлече комерцијалните инстинкти на Трамп како развивач на недвижнини, нудејќи дел од критичните минерали на Украина, како што е литиумот, во замена за континуирана воена поддршка. Се чини дека ова не успеа, при што Трамп сега бара пристап до минералите како заостаната плата за помошта што САД веќе ја обезбедија.
Оттогаш, директното таргетирање на Трамп кон украинскиот претседател само се зголеми. Во потег за кој многу Европејци стравуваат дека може да ги поткопа изгледите за стабилна демократија во Украина и да игра во рацете на Русија, Трамп се залага за брзи избори за смена на Зеленски. Британските пратеници остануваат оптимисти дека таканаречените специјални односи меѓу Обединетото Кралство и САД ќе траат. Премиерот Кир Стармер ќе отпатува за Вашингтон следната недела за да се сретне со претседателот. Владините претставници во Лондон, исто така, се обидоа да го прикажат Трамп како „трансакциски“ политичар и се надеваат дека не би сакал лош договор за Украина, во кој изгледаше дека изгубил од Русија.
Вистината е дека идејата на Трамп за лош договор може да биде многу различна од онаа на Европа, ако тој преговара во име на неговата верзија на Америка – а не во интерес на украинската и европската безбедност.
Џејмс Никси, директор на Русија-Евроазија во тинк-тенкот Чатам Хаус во Лондон, рече дека Трамп и неговиот тим изгледа не преговараат со Путин од „опозициски“ став. „Реалноста е дека сегашните републиканци ги сметаат Русија и Украинците за еднакви“, рече тој. „Постои начин да се справиме со Русија што не е воено или агресивно, а тоа е да и се даде на Русија сè што сака. И можеби тие се сосема подготвени да го направат тоа“. Ако, како што се повеќе се плашат европските претставници, трансатлантската алијанса е смртно повредена, колку би можела да стане лоша? Путин има амбиции да оди многу подалеку од Украина и да ја прошири руската територијална контрола врз дел од Источна Европа, вклучително и балтичките земји кои порано беа дел од Советскиот Сојуз, рече Никси.
Што се однесува до односите на САД со Европа, Трамп веќе ја изнесе идејата за потенцијално користење воена сила за стекнување контрола над Гренланд, данска територија богата со минерали, стратешки лоцирана на Арктикот. Оваа бизарна идеја ја покренува можноста за потенцијален вооружен конфликт меѓу две членки-основачи на НАТО.
Вториот мандат на Трамп е речиси еден месец. Во своето инаугуративно обраќање на 20 јануари, тој изјави дека Соединетите држави ќе бидат „нација во подем“ која „повторно ќе ја прошири нашата територија“. „Ништо нема да не спречи затоа што сме Американци“, рече Трамп. „Иднината е наша и нашето златно доба штотуку започна.
