Силен земјотрес го погоди Мјанмар во петокот, при што загинаа повеќе од 1.600 луѓе и беа уништени многу згради, јавува Би-Би-Си.
Иако Мјанмар е регион со висок ризик од земјотреси, соседните земји како Тајланд и Кина, кои исто така беа погодени од земјотресот, не се.
Главниот град на Тајланд, Бангкок, се наоѓа на повеќе од 1.000 километри од епицентарот на петочниот земјотрес, а сепак, од него се урна недовршена катна зграда во градот.
Што го предизвика земјотресот?
Горниот слој на Земјата е поделен на различни делови, наречени тектонски плочи, кои постојано се движат. Некои се движат еден до друг, додека други се над и под едни со други. Ова движење е она што предизвикува земјотреси и вулкани.
Мјанмар се смета за една од најактивните геолошки области во светот, бидејќи се наоѓа на спојот на четири тектонски плочи, евроазиската плоча, индиската плоча, плочата Сунда и микрорегионалната плоча на Бурма.
Хималаите се формирани од судирот на индиската плоча со евроазиската плоча, а цунамито во 2004 година беше резултат на движењето на индиската плоча под микрорегионалната плоча на Бурма.
Д-р Ребека Бел, истражувач во областа на тектониката на Империал колеџ во Лондон, рече дека за да се приспособи сето ова движење, се формираат раседи, пукнатини во карпите, кои овозможуваат тектонските плочи да се лизгаат настрана.
Постои нешто што се нарекува раседот Сагаинг, кој го минува целиот Мјанмар од север кон југ и е долг повеќе од 1.200 километри.
Првичните податоци сугерираат дека движењето што го предизвика петочниот земјотрес со јачина од 7,7 степени според Рихтеровата скала било прекинато движење, каде што два блока се движат хоризонтално еден покрај друг. Ова е во согласност со типичното движење на раседот Сагаинг.
Додека плочите се движат една покрај друга, тие можат да се заглават, создавајќи триење додека не се ослободат одеднаш и Земјата не се помести, предизвикувајќи земјотрес.
Зошто земјотресот се почувствува толку далеку?
Земјотресите можат да се случат и до 700 километри под површината. Овој земјотрес бил на само 10 километри од површината, што го прави многу плитко. Ова ја зголемува количината на вибрации на површината.
Исто така, земјотресот бил многу голем, бил со јачина од 7,7 степени според моменталната скала. Произведуваше повеќе енергија од атомската бомба фрлена врз Хирошима, според Геолошкиот институт на САД.
„Директната природа значи дека земјотресите можат да се случат на големи површини, а колку е поголема површината што се движи, толку е поголем земјотресот“, објасни таа. „Имаше шест земјотреси со јачина од 7 степени или поголеми во овој регион во изминатиот век.
Оваа директна „дефект“ значи и дека голем дел од енергијата би можел да се шири по нејзината должина – која се протега на 1.200 километри јужно кон Тајланд.
Во мека почва, како што е почвата на која е изграден Бангкок, сеизмичките бранови се забавуваат и се собираат, зголемувајќи се во големина. Затоа, геологијата на Бангкок би ги направила потресите посилни.
Зошто падна само еден облакодер во Бангкок?
Додека се појавија драматични слики од високи згради во Бангкок кои се движат за време на земјотресот, исфрлајќи вода од базените на покривите, се чини дека само недовршеното седиште на канцеларијата на главниот ревизор во областа Чатучак во Бангкок се урна.
Според д-р Кристијан Малага-Чукитајпе, виш професор по земјотресно инженерство на Империал колеџ во Лондон, пред 2009 година, Бангкок немаше целосен безбедносен стандард за градба што може да издржи земјотреси.
Ова значи дека постарите згради би биле особено ранливи.
Ова не е невообичаено, бидејќи зградите отпорни на земјотреси може да бидат поскапи за изградба, а Тајланд, за разлика од Мјанмар, не доживува земјотреси често.
Д-р Емили Со, професорка по архитектонско инженерство на Универзитетот во Кембриџ, истакна дека постарите згради може и се зајакнати, како во Калифорнија, западна Канада и Нов Зеланд.
Проф. Аморн Пимарнмас, претседател на Здружението на структурни инженери на Тајланд, рече дека иако има регулативи во 43 провинции за изградба на згради отпорни на земјотреси, помалку од 10% од зградите се сметаат за отпорни на земјотреси.
Но, зградата што се урна беше нова, сè уште беше во изградба кога се случи земјотресот и требаше да се имплементираат ажурирани градежни стандарди.
Д-р Пимарнмас рече дека меката почва во Бангкок можеби имала улога во уривањето на зградата, бидејќи може да ги засили движењата на земјата до три или четири пати.
„Сепак, постојат и други претпоставки како што се квалитетот на материјалите (бетон и арматура) и некои несоодветности во конструктивниот систем. Остануваат да се истражат подетално“, рече тој.
По проучувањето на снимката, д-р Малага-Чукитајпе рече дека се чини дека е фаворизиран градежен процес наречен „рамна плоча“, што сега не се препорачува во областите подложни на земјотреси.
„Системот „рамна плоча“ е начин на изградба на згради каде што подовите се потпираат директно на столбови, без употреба на греди“, објасни тој.
„Замислете маса поддржана само од нејзините нозе, без хоризонтална потпора одоздола. Иако овој дизајн има предности во однос на трошоците и архитектурата, тој работи слабо за време на земјотреси, честопати откажува на кршлив и ненадеен (речиси експлозивен) начин“, рече тој.
Што се случи со зградите во Мјанмар?
Мандалај во Мјанмар беше многу поблиску до местото каде што се случи земјотресот и би доживеал многу посилни потреси од Бангкок.
Иако Мјанмар има чести земјотреси, д-р Иан Воткинсон, предавач по науки за Земјата на Универзитетот Ројал Холовеј, смета дека е малку веројатно дека многу згради биле изградени за да издржат земјотреси.
„Поради сиромаштијата, политичката несигурност и други катастрофи, како што е цунамито во Индискиот Океан во 2004 година, земјата често е фокусирана на други закани и не презема соодветни мерки за да се справи со ризиците од земјотреси“, рече тој.
„Ова значи дека, во многу случаи, градежните правила не се спроведуваат, а изградбата се случува во области кои можат да бидат подложни на сеизмички опасности, на пример во поплавни рамнини и оние со стрмни падини“.
Делови од Мандалеј и неговите згради се исто така лоцирани покрај поплавната рамнина на реката Ајервади. Ова ги прави многу подложни на процес наречен втечнување.
Овој процес се случува кога почвата има висока содржина на вода и вибрациите на Земјата предизвикуваат седиментите да ја изгубат својата сила и да се однесуваат како течност. Ова го зголемува ризикот од лизгање на земјиштето и уривање на згради, бидејќи почвата повеќе не може да ги издржи.
Д-р.
„Поголемиот дел од времето последователните потреси се помали од главниот удар и имаат тенденција да се намалуваат по големина и фреквенција со текот на времето“, рече таа. (panorama.al)
