Оставката на српскиот премиер Милош Вучевиќ најверојатно нема да ги стивне масовните протести од последните недели, со што моќниот претседател на земјата, Александар Вучиќ, е под безпрецедентен притисок.
Српскиот премиер Милош Вучевиќ поднесе оставка
Во вторник, српскиот премиер Милош Вучевиќ поднесе оставка, откако неколку месеци студентски и граѓански протести почнаа да имаат политички последици.
Вучевиќ е член на владејачката Српска напредна странка (СНС) и близок политички сојузник на претседателот Александар Вучиќ.
Градоначалникот на Нови Сад, Милан Ѓуриќ, исто така член на СНС, поднесе оставка.
„Ова покажува дека ние, кои сме избрани да ја преземеме одговорноста, ја преземаме одговорноста за да не се прелее ситуацијата на улиците и да не доведе до судири меѓу граѓаните и поделби во општеството,“ изјави Вучевиќ на прес-конференција во Белград.
Шокантни настани во Нови Сад
Оставките следеа ден по шокантните извештаи од Нови Сад. Во понеделник вечерта, студенти кои лепеа налепници со повик за нови протести пред канцеларијата на владејачката СНС беа нападнати со палки од лица кои излегле од зградата.
Според медиумите, студентите биле брутално претепани, а една млада жена завршила во болница со скршена вилица.
Нападот се случил само неколку часа откако претседателот и премиерот повикаа на дијалог и тврдеа дека ги исполниле сите барања на студентите.
Речиси три месеци протести
Протестите започнаа во ноември 2024 година, откако падна покривот на железничката станица во Нови Сад, при што загинаа 15 лица. Од тогаш, сè поголем број граѓани ја обвинуваат трагедијата и лошата градба за широко распространетата корупција во Србија.
Студентите бараат објавување на сите документи за реновирањето на станицата, кое беше завршено непосредно пред трагедијата, и апсење на одговорните.
Протестите исто така се насочени и кон претседателот Вучиќ, кој се смета за главна фигура на патронажниот систем што владее во Србија.
Критики кон претседателот
Иницијалните реакции на утринската најава покажуваат дека оставката на Вучевиќ веројатно нема да ги запре протестите.
„Овие оставки доаѓаат барем три месеци предоцна,“ изјави Павле Грбовиќ, претседател на опозициската партија Движење на слободни граѓани (ПСГ). „Тензијата и насилството ќе беа помали ако овие луѓе дејствуваа морално и навреме. Сега изгледа дека само сакаат да го ограничат очигледниот пад на рејтингот на СНС во анкетите,“ изјави тој за ДВ.
Не е јасно дали владата ќе се обиде да свика предвремени избори во сегашната напната атмосфера или, што е поверојатно, ќе назначи нов премиер. Ако владата се одлучи за брзи избори, опозицијата веројатно ќе го бојкотира гласањето.
Претседателот под притисок
Неодамнешните протести добија поддршка од целосни универзитети, училишта, адвокатски канцеларии и културни институции, со стотици илјади луѓе кои излегоа на улиците.
Во вторник заврши 24-часовната блокада на Автокоманда — главен сообраќаен јазол во српската престолнина — која предизвика големи сообраќајни проблеми.
„Тука сме за да покажеме солидарност и благородност,“ изјави студентот Лазар Ристановиќ за ДВ во понеделник, додека зад него се поставуваа шатори. Некои студенти ја поминаа ноќта на крстосницата. „Секој ден нè има сè повеќе. Не можат да нè запрат толку многу луѓе, и нема да престанеме додека не се исполнат нашите барања,“ рече тој.
Вучиќ владее со „цврста рака“ повеќе од една деценија. Досега протестите никогаш не претставуваа закана за него. Сепак, овојпат ситуацијата изгледа поинаква.
Вучиќ добро ја познава стратегијата на владеење и има силни врски и на Западот и во Русија и Кина. Досега одговараше на барањата на протестантите со чести, жешки изјави на провладини телевизиски канали.
Сепак, во обраќањето до нацијата во понеделник вечерта, тој изгледаше необично смирен и покажа подготвеност за преговори. Тој изјави дека владата е во процес на објавување на преостанатите документи — десетици илјади страници — за реновирањето на станицата во Нови Сад.
Напади врз демонстрантите
За време на говорот при неговата оставка во вторник, Вучевиќ ја повтори тврдењето на претседателот Вучиќ дека протестите се организирани од „странство“ и имаат за цел да го уништат српското единство.
Провладините таблоиди секојдневно ги нарекуваат студентите и протестантите „странски платеници,“ „насилни криминалци“ и „непријатели на државата.“
Осомничени лица со врски со СНС нападнаа мирни демонстранти во неколку наврати. Во одвоени инциденти, две студентки беа сериозно повредени кога автомобили намерно влетаа со брзина во блокадите на демонстрантите.
Иако возачите беа уапсени и обвинети за обид за убиство, атмосферата останува силно наелектризирана, а никој не знае што ќе се случи понатаму.
Поддршката за студентите би можела да се зголеми
„Сликата за студентите како непријатели на државата се вкорени во умот на некои луѓе,“ изјави политичкиот научник Виктор Стаменковиќ за ДВ.
Сепак, Стаменковиќ верува дека агресивниот став на владата би можел да доведе многу неопределени гласачи да сочувствуваат со студентите.
Според анкета спроведена од независниот Центар за истражување, транспарентност и отчетност, 61% од луѓето во Србија ги поддржуваат блокадите и протестите, додека само една третина верува дека тие се дело на „непријатели“ внатре и надвор од државата.
Ова е голем удар за Вучиќ, чииот стил на владеење се потпира на пропаганда, доделување на работни места во јавниот сектор на лојални партиски членови и поддржувачи, како и контрола врз судството и полицијата.
