Во ноќта помеѓу 24 и 25 декември, католиците и протестантите, како и дел од православни верници, го слават Христовото раѓање – еден од најважните христијански празници, кој се смета за државен празник во над 100 земји.
Празникот го означува раѓањето на Исус Христос. Во 2-ри и 4-ти век, Христовото раѓање се славело на истиот ден како и Крштевањето Господово под единственото име Богојавление – 6 јануари, според јулијанскиот календар (што одговара на 19 јануари според грегоријанскиот календар). Првите записи за Божик што се слави како празник датираат од 4 век. Во 431 година, Есејскиот вселенски собор официјално го одредил 25 декември за Ден на Христовото раѓање.
Во 1054 година, христијанската црква се поделила на Католичка црква (Западна), со центар во Рим, и Православна црква (Источна), со центар во Цариград. Двете цркви продолжиле да го слават Божик на истиот ден до 1582 година, кога папата Григориј XIII го вовел Грегоријанскиот календар (нов стил). За да се исправи несовпаѓањето помеѓу астрономските и јулијанските календарски години, од 1582 година беа исклучени десет дена. Така, денот по 4 октомври стана 15 октомври, но овој пат според грегоријанскиот календар. Сите постојани празници беа додадени во новиот календар, а Божик, кој се славеше на 25 декември според стариот стил, сега се славеше на 25 декември според новиот стил. Католичките земји беа првите што го усвоија новиот календар, по што следеа повеќето протестантски земји во 17 и 18 век, а потоа и православните земји.
Во меѓувреме, православната црква го отфрли новиот календар, велејќи дека го нарушува литургискиот циклус. Дури на почетокот на 20 век, некои локални православни цркви почнаа да го користат ревидираниот јулијански календар, сличен на грегоријанскиот календар. Меѓу оние што го прифатија овој календар беа Вселенската патријаршија во Цариград (освен Света Гора), Романската православна црква, Бугарската православна црква, Кипарската православна црква, Грчката црква, Грчката православна црква во Александрија, Грчката православна црква во Антиохија и Православната автокефална црква во Албанија, како и Православната црква на Чешките земји и Словачка и Православната црква во Америка. Во 2023 година, Православната црква на Украина, која се одвои од Украинската православна црква на Московската патријаршија, го објави својот премин кон ревидираниот јулијански календар. Парохијаните на овие цркви го слават Божиќ на 25 декември, исто како католиците и протестантите.
Сепак, Македонската, Руската, Грузиската, Српската православна црква, Грчката православна црква во Ерусалим, православните манастири на Света Гора и многу католици од источен обред продолжуваат да го почитуваат стариот јулијански календар, кој го става Божиќ на 7 јануари, кога се префрла во грегоријанскиот календар. Во 2014 година, Полската православна црква, која го користеше ревидираниот јулијански календар од 1924 година, им се придружи. Ерменската апостолска црква ја одржува древната традиција на прославување на Христовото раѓање на истиот ден со Крштевањето Господово.
Празнични традиции во католичките земји
Во неделата четири недели пред Божик, започнува предбожикниот период на Адвент (од латинскиот adventus, што значи „доаѓање“). Во секоја од четирите недели на Адвент, за време на црковната миса се одржуваат евангелски читања. Со декоративни светла се уредуваат фасадите и дворовите, се поставуваат елки во домовите и се украсуваат како симбол на Рајското дрво со неговите многубројни плодови. Една од најчестите декорации е празничен венец, во кој се вткаени четири свеќи. Во првата недела се пали една свеќа, во втората, две и така натаму. За време на Адвент, луѓето постат, но нема строги ограничувања во исхраната – од верниците се бара само да избегнуваат ексцеси.
На 24 декември, на Бадник, семејствата се собираат на вечера која се состои од велигденски јадења, од кои главната е сочиво, каша направена од пченица, леќа или ориз (што симболизира смрт и воскресение) измешана со семки од афион, разни јаткасти плодови и мед.
Присуството на божикната миса останува задолжителен дел од прославата за верниците. На 25 декември се слават три литургии – ноќе, во зори и преку ден. Јасли што содржат фигура на бебето Исус Христос се ставаат во црквите за богослужба. Овој обичај потекнува од 13 век, а со текот на времето, сцените со јасли се пробивале во домовите на луѓето пред Божик.
По свечената миса се одржува божикна вечера. Секоја земја има посебни јадења на празничната трпеза. Во Велика Британија и САД, главното јадење на вечерта е печена мисирка. Во Чешка, тоа е пржен крап и салата од компири. Во Германија – гуска со јаболка. Во Мексико и Бразил – печено прасе.
Традиционално, на божиќната трпеза секогаш се остава едно празно место – потсетник на најблиските кои не биле во можност да го прослават празникот со своите семејства или на починатите роднини.
На 25 декември, напладне, поглаварот на Римокатоличката црква го држи традиционалното божиќно обраќање и благослов, Urbi et Orbi (до градот [Рим] и до светот). Папата го држи своето обраќање од балконот на базиликата „Свети Петар“ во Ватикан. Неговото обраќање обично го слушаат десетици илјади аџии на плоштадот пред базиликата и милиони телевизиски и радио гледачи ширум светот.
Празниците траат осум дена, формирајќи ја таканаречената Октава на Божик. Божикниот период завршува со празникот Богојавление на 6 јануари (19 јануари според грегоријанскиот календар).
The post Како католиците го слават Божик appeared first on NetPress.
