Многу домаќинства низ Македонија зимава се најдоа во шок кога ги добија јануарските сметки за струја – повисоки од вообичаеното. Во еден двомесечен период биле поднесени дури 15.000 приговори до универзалниот снабдувач „ЕВН Хоум“ за високи сметки, но само околу 15% од нив се покажале како основани и резултирале со корекција на фактурите. Ова значи дека во повеќето случаи високите износи биле последица на реална (но можеби необично висока) потрошувачка – или на пресметковни проценки наместо реално очитани броила. Сепак, и 2.200 потврдени грешки не се занемарлив број. Надлежните институции ги повикаа граѓаните да не остануваат пасивни: секој потрошувач има право и треба сам да провери и да реагира ако смета дека неговата сметка е неисправна.
Во продолжение ви нудиме практичен водич – како да проверите дали фактурираните киловат-часови одговараат на состојбата на вашиот струјомер, кои се можните причини за несогласувања, и како чекор-по-чекор да поднесете приговор за корекција со сите потребни докази.
Проверете ја фактурираната потрошувачка според бројилото
Првиот чекор е да утврдите дали наведената потрошувачка на вашата фактура одговара на реалната состојба на електричното бројило. Енергетските регулатори и Министерството за енергетика препорачуваат токму ова – споредете ги податоците на фактурата со бројчаникот на вашиот струјомер.
Ако забележите значителна разлика, односно дека фактурираните киловат-часови се поголеми од тоа што го покажува бројилото (или обратно), ЕВН е должно да реагира и да изврши повторна проверка.
Најпрво, разгледајте ја самата сметка: таму обично стојат информации за претходна и нова состојба на броилото (очитана или проценета), како и вкупна потрошувачка во висока и ниска тарифа за пресметковниот период. Обрнете внимание и дали на фактурата е наведено дека дел од потрошувачката е паушално пресметана (проценета) – поради недостиг на очитување. Таквата информација од јули 2025 наваму почна јасно да се истакнува на сметките, откако РКЕ побара поголема транспарентност од електродистрибуцијата по лавината поплаки за “паушални сметки” минатата зима.
Од клучно значење е да утврдите дали разликата меѓу претходната и тековната состојба на броилото (според фактурата) се поклопува со прикажаната потрошувачка. Например, ако на претходната сметка стоело дека на крајот од минатиот период броилото изнесувало 12.000 kWh, а на тековната сметка пишува дека сега е 12.300 kWh (соодветно 300 kWh потрошувачка), проверете дали вашиот струјомер навистина се движел околу тие вредности. Доколку непосредно по добивањето на сметката бројилото покажува значително помала бројка (на пр. 12.150 kWh), тогаш очигледно е фактурирана повеќе потрошувачка отколку реално измерената – имате основ за приговор. И обратно, ако бројилото покажува повеќе од фактурираната состојба (на пр. 12.500 kWh), можно е тековната сметка да ви била пресметана на пониска основа (делумно проценета), а следната да ве дочека со надополнување. Во секој случај, несовпаѓањето меѓу фактурата и бројилото треба да се пријави за да се добие точна пресметка.
Совет: Запомнете дека бројилото ги прикажува вкупните киловат-часови потрошени во домаќинството од моментот на неговата инсталација, додека сметката се однесува на консумацијата во еден период. Затоа, при споредбата секогаш гледајте разлика меѓу две очитувања. Ако не сте сигурни како да ги протолкувате бројките, побарајте го делот на фактурата каде што пишува „очитана состојба (стара/нова)“ и „потрошувачка (kWh)“. Овие податоци треба да кореспондираат со показите на вашиот часовник.
Како да го очитате бројилото (чекор по чекор)
1. Лоцирајте го вашиот струјомер и подгответе се за читање. Повеќето домаќинства денес имаат дигитални мерни уреди со дисплеј. На секои неколку секунди, екранот ги ротира клучните податоци: вкупна потрошувачка во висока тарифа (обележана како 1.8.1) и во ниска тарифа (1.8.2), како и тековната моќност, време, сл. Почекајте да се прикаже показателот 1.8.1, запишете ја бројката (целиот број на kWh), а потоа почекајте ја и 1.8.2 и запишете ја и неа. Доколку вашиот броилото е постар аналоген (со бројчаник и стрелки/цифри), едноставно препишете ги цифрите кои ги покажува (во повеќето домаќинства аналогните броила мерат само вкупна потрошувачка, без поделба по тарифи).
2. Побарајте ги соодветните вредности на вашата сметка. Во секоја фактура од ЕВН Хоме, во делот каде е пресметана потрошувачката, требало би да најдете информации за висока (ВТ) и ниска тарифа (НТ). Таму стојат претходна и нова состојба на броилото за двете тарифи, како и разликата – потрошени kWh во тој период. Пример, може да биде наведено дека за висока тарифа претходната состојба била 5.000 kWh, новата 5.200 kWh, значи 200 kWh потрошувачка во ВТ; за ниска тарифа претходна 2.000, нова 2.050, значи 50 kWh потрошувачка во НТ. Соберете ги овие бројки (во примерот, 250 kWh вкупно) и споредете ги со она што вие го очитавте на струјомерот.
3. Споредете ги вашите очитувања со фактурата. Доколку вашиот струјомер во моментот на проверка покажува, да речеме, 5.220 на 1.8.1 и 2.060 на 1.8.2, тоа значи дека од последното официјално очитување наваму сте потрошиле ~30 kWh дополнително во ВТ и 10 kWh во НТ. Тоа е очекувано ако поминале неколку дена по фактурирањето. Но ако забележите драстично отстапување, на пример вашето тековно броило покажува помала вредност од онаа на сметката – веднаш направете фото-доказ од бројилото и преминете на следниот дел, односно пријавете ја разликата за корекција.
4. Проверете го периодот и статусот на очитување. На фактурата пишува за кој период (од датум – до датум) се однесува потрошувачката.
Исто така, би требало да е назначено дали состојбата е редовно очитана или проценета. Ако периодот е подолг од еден месец или дел од потрошувачката е проценета (означено како „пресметана“, „проценка“ или слично), тогаш можно е фактурираниот износ да опфаќа споени киловат-часови од два месеци. Во таков случај, внимателно следете ги бројчаникот на броилото наредниот период – бидејќи доколку во претходната сметка ви фактурирале помалку од реалното (па сега надоместуваат), можете да очекувате дека наредната сметка ќе биде помала, и обратно. Во секој случај, како корисник имате право на навремен увид во реалната состојба на потрошувачка, што може да го остварите и преку онлајн алатки (за што подолу во текстот даваме повеќе информации).
5. Користете ги дигиталните алатки за проверка. ЕВН располага со онлајн платформа „Мој ЕВН Хоме“ каде што можете да си отворите профил и да ги следите фактурите и потрошувачката. На порталот ЕВН Онлајн има и посебен дел за преглед и пријавување на состојба на броило. Ова е достапно на линкот online.evn.mk каде со внесување на вашиот кориснички број и број на броило (двете се наведени на вашата фактура) ќе можете да го поднесете актуелниот показ на струјомерот. Постапката на овој самоотчет е брза и лесна, без потреба од посета на шалте. Со ова, доколку има разлика во однос на проценетата состојба, ЕВН ќе издаде коригирана сметка врз основа на пријавените реални податоци. Напомена:
Самоотчитувањето треба да го направите во точната отчитувачка недела која ви припаѓа – таа информација ја пишува на вашата сметка, а распоредот на отчитување е објавен од Електродистрибуција. Ако пријавите состојба надвор од терминот, или пак броилото веќе било очитано од нивна страна, при пресметката предност ќе имаат официјалните податоци.
Зошто настануваат разлики меѓу измереното и фактурираното?
Природно е прво да се запрашаме: како воопшто доаѓа до несогласувања меѓу состојбата на бројилото и она што пристигнува на фактурата? Еве ги најчестите причини и сценарија:
– Нередовно очитување на броилата: Според важечките правила, дистрибуцијата е должна да ги чита броилата барем четири пати годишно (квартално). Во практика, Електродистрибуција (операторот на мрежата) успева да очита околу 85% од броилата секој месец. Но остануваат ~15% кои не се достапни (затворени објекти, рурални средини, непристапни мерни места) – тие понекогаш се читаат поретко, па дури и на секои 6 месеци во екстремни случаи.
– Кога броилото нема да биде прочитано во даден месец, снабдувачот издава сметка врз основа на проценета потрошувачка, користејќи автоматски алгоритми кои се потпираат на вашата историска потрошувачка во последните 12 месеци Тоа се т.н. паушални сметки – и тие се најчестиот извор на незадоволство. Ако два или повеќе месеци по ред ви биле проценувани пониски вредности од реалните, при првото следно стварно очитување може да ве дочека наеднаш зголемена потрошувачка на сметката, бидејќи ќе бидат фактурирани сите дотогаш нефактурирани kWh од претходните месеци. Ова не значи дека ви е пресметана „туѓа“ струја – туку дека претходно ви наплатиле помалку, па сега се надоместува разликата. Сепак, ваквото акумулирање на потрошувачка може да ве турне во повисок тарифен блок и да платите поскапо по kWh отколку што би платиле со рамномерна месечна наплата, што е реален проблем на кој реагираа и здруженија на инженери. Тие алармираат дека проценетите сметки водат до неправедна наплата и преминување во повисоки блокови, затоа што не е навремено евидентирана реалната потрошувачка
– Грешки при очитуање или обработка: Електродистрибуција тврди дека простор за класична „човечка грешка“ при читањето е сведен на минимум, бидејќи многу броила се дигитални со далечинско очитување, а и кај останатите, екипите користат оптичка сонда при локалното читање. Сепак, проблеми со преносот на податоци понекогаш се случуваат – ако далечинската комуникација откаже, мерните податоци не стигнуваат до базата, па системот мора привремено да направи проценка. Во таков случај, најчесто во следниот период кога ќе се воспостави комуникацијата, сметката ќе се коригира автоматски според реалните бројки. Постои и системски механизам на контрола воведен од лани: кога некој домаќинставо првпат ќе надмине потрошувачка од четврти блок, автоматски се пушта нотификација и тој случај се проверува рачно од Електродистрибуција пред да се издаде фактурата. Доколку се утврди дека навлегувањето во највисокиот блок е последица на претходно неочитани состојби (нефактурирани kWh), фактурата се коригира пред издавање. Ова е важно бидејќи цената во четвртиот блок е значително повисока – системот настојува да не ве казни за нешто што не е ваша вина.
Кој за што е надлежен: Електродистрибуција vs. ЕВН Хоме
Важно е да се разграничи која институција го врши мерењето, а која наплатата – особено затоа што и двете носат име ЕВН, па корисниците се збунети. Откако е либерализиран пазарот, компанијата „ЕВН Хоме“ е т.н. универзален снабдувач кој ви ја фактурира електричната енергија и од кој добивате сметки. Од друга страна, „Електродистрибуција ДООЕЛ Скопје“ (која исто така е под капата на EVN, но функционира како одделна компанија – оператор на дистрибутивната мрежа) е надлежна за теренското отчитување на броилата, одржување на електричната мрежа и мерните уреди. Во превод, ЕВН Хоме ви продава и наплатува струја, а Електродистрибуција ја мери вашата потрошувачка и ги доставува податоците за фактурирање.
Зошто е ова битно за вас како потрошувач? Бидејќи во случај на проблем, можеби ќе се прашувате „кого да контактирам?“. Правилото е: сè се пријавува во ЕВН Хоме, бидејќи тие се ваш договорен снабдувач и имаат обврска да го процесираат приговорот. Понатаму, внатрешно EVN треба да го проследи случајот до надлежната служба – ако е потребно повторно очитување на броилото на лице место, тоа ќе го изврши екипа на Електродистрибуција. Како корисник, не морате одделно да бркате електродистрибуција; доволно е формално да поднесете приговор или барање за проверка до EVN (повеќе за постапката во следниот дел). Сепак, добро е да се знае дека отчитувачите на терен и центарот што ги издава сметките не се исти луѓе. Таа координација некогаш знае да „заќева“ – на пример, може службата за фактурирање да не добила навремено точни податоци од терен. Од тука и честите препукувања: „Јас платив колку што ми пишуваше, не знам зошто ми доцни уплатата“, или „Зошто да пријавувам до EVN, кога проблемот е во дистрибуцијата?“. Повторно, за вас е важно дека EVN Home е вашиот прв адресирачки пункт за било какви проблеми со сметките – тие понатаму ќе ангажираат дистрибуција ако треба да се утврдува техничката состојба.
Каде и како да пријавите грешка (постапка за приговор)
Доколку по проверката утврдите дека нешто не е во ред со вашата сметка – на пример, фактурирана е повеќе потрошувачка отколку реалната, пресметан е погрешен износ, двојно ви е наплатено нешто, или едноставно не разбирате како вашата сметка испаднала толку висока – имате право формално да поднесете приговор. Надлежните истакнуваат дека сите граѓани кои сметаат оти сметката им е неточна имаат законско право на приговор. Постапката е следна:
- Обратете се најпрво до ЕВН Хоме (универзалниот снабдувач). Рокот за поднесување приговор е 8 дена од денот на прием на фактуратk, затоа не одолговлекувајте. Најдобро е тоа да го сторите во писмена форма, за да имате траг. Може да искористите неколку канали:
- Преку е-пошта: Испратете допис на официјалната адреса info@evn.mk. Во пораката задолжително наведете број на сметка (фактура), детално опишете го проблемот/несогласувањето и прикачете скенирана копија или фотографија од спорната фактура. Доколку се работи за несогласување на состојбата на броилото, препорачливо е да приложите и фотографија од бројилото (јасно да се гледаат цифрите).
- Преку онлајн порталот: Доколку имате профил на „Мој ЕВН Хоме“, можете да поднесете барање за корекција на фактура директно преку интернет-услугата. Овој сервис е достапен откако ќе се најавите на порталот online.evn.mk (во главното мени побарајте ја опцијата „Корекција на фактура“). Таму електронски го пополнувате приговорот. Важно: За користење на оваа опција морате да имате креирано профил – доколку немате, регистрирајте се со вашиот кориснички број.
- Со пополнување формулар во Кориснички енерго-центар (КЕЦ): Отидете лично во најблискиот центар за услуги на ЕВН (поранешни ЕВН шалтери). Побарајте формулар за приговор или барање за корекција на фактура, пополнете ги барањата и предадете го на архивирање. Задржете си копија.
- По телефон: Иако усниот приговор не е секогаш најсигурен, ЕВН нуди и можност да пријавите проблем преку телефонскиот број на центарот за контакт 02/3205-000. Ако одберете ваков начин, запишете си го времето на повикот и името на операторот, а подоцна сепак доставете и писмена верзија по е-пошта за секој случај.
Важно: Според Законот за енергетика (член 37) и правилниците, додека трае процесот на приговор/жалба, снабдувачот нема право да ви ја прекине испораката на електрична енергија поради неплатени спорни сметки. Сè додека уредно го плаќате делот од сметките кој не е предмет на приговор, немате основ за грижа дека ќе бидете исклучени. Доколку, сепак, наидете на какви било притисоци или закани за исклучување додека спорите фактура, веднаш известете ја РКЕ.
