Во земјава недостигаат стручњаци за метеорологија кои ќе ги заменат оние кои се во пензија или пак, во институциите на кои им требаат метеоролози не се вработува соодветниот кадар. Мал е интересот за студирање на Програмата за геофизика и метеорологија, една од шесте програми на Институтот за физика на Природно-математичкиот факултет при УКМ, и покрај тоа што, поради недостиг, Министерството за образование и наука дава стипендии за студии по физика.
„Кадровската состојба во областа на метеорологијата и хидрологијата во Македонија е загрижувачка. Според последните анализи, земјата се соочува со сериозен недостиг од стручни лица во овие области, бидејќи многу искусни кадри се пред пензија. Критична е и состојбата со набљудувачкиот персонал, вработен во државната хидрометеоролошка мрежа на метеоролошки, хидролошки, климатолошки, агрометеоролошки и фенолошки станици. Затоа, итно е неопходно да се зголеми интересот за овие студии и да се отворат нови можности за вработување на млади кадри, изјави за МИА проф. Др. Владо Спиридонов, редовен професор по метеорологија на Институтот за физика и моментално единствен кој предава метеоролошки предмети на додипломски и постдипломски студии на студиската програма по геофизика и метеорологија.
За прв циклус (додипломски) студии, програмата се освежува со нова акредитација од 2022 година, така што метеорологијата може да се изучува во првиот семестар, овозможувајќи им на студентите рано да се запознаат со основните концепти на оваа научна дисциплина. Звањето дипломиран инженер по физика-метеорологија доаѓа со завршени четиригодишни студии (осум семестри).
Од 2021 до 2024 година, вели Спиридонов, дипломирале двајца студенти, а еден студент завршил постдипломски студии и магистрирал физика-метеорологија. Тие ги следеа упатствата од претходната програма за акредитација (2017-2022).
Во тековната 2024/2025 година е пријавен само еден студент по геофизика и метеорологија, иако според Конкурсот „Свети Кирил и Методиј“ имало 15 места во државната квота и пет во квотата за кофинансирање на студиите.
„Квотата за регистрација не е променета со годините, но она што загрижува е фактот што бројот на заинтересирани кандидати е мал. Интересот за студирање во оваа програма е многу мал. Во моментов на оваа студиска програма активни се вкупно тројца студенти“, вели Спиридонов.
Иако во квотата за упис може да се запишат многу студенти и иако Министерството за образование и наука дава стипендии за сите шест студиски програми по физика, која изнесува 18.000 денари и е највисока во однос на другите категории на стипендии, студентите на додипломски студии не се запишуваат.
За да се зголеми атрактивноста на програмата, според Спиридонов, потребни се дополнителни мерки кои ќе придонесат за препознавање на програмата и подобрување на нејзиниот статус, како што се проширување на студиската програма со нови, интердисциплинарни предмети, подобрување на лабораториската инфраструктура, модернизирање на предавални, набавка на современи инструменти, современи мини-метеоролошки опсерватории, финансирање на научни опсерватории, проекти…
Ниското учество во студијата веројатно се должи на неизвесноста за понатамошната кариера во професијата и дали студентите ќе добијат соодветно вработување по дипломирањето бидејќи често во институциите има различен профил на вработени наместо метеоролози кои се обучени со широк опсег на знаења од суштинско значење за разбирање на атмосферата и метеоролошките процеси, како и за примена во прогнозирање, климатска анализа и истражување.
„Искуствата со вработување се различни. Во минатото, голем дел од дипломираните метеоролози беа вработени во надлежните институции веднаш по дипломирањето. Сепак, има и генерација на дипломирани студенти кои доживеале потешкотии во вработувањето бидејќи немало отворени работни места во моментот на нивното дипломирање. „Ова ги принуди да бараат алтернативни професионални можности надвор од метеорологијата“, вели Спиридонов, кој е поранешен визитинг професор на Универзитетот во Виена.
Тој нагласува дека метеорологијата има мултидисциплинарни примени во повеќе сектори во земјава и можности за вработување во екологијата, земјоделството, енергетиката, транспортот, здравството, шумарството, водостопанството, туризмот итн.
Како единствен професор по метеоролошки предмети, Спиридонов во изминатиот период, преку широк спектар на активности, особено преку социјалните мрежи, вклучително и многубројните појавувања во медиумите, работи на афирмација и промоција на физиката како природна наука и метеорологија во земјава и се занимава со формирање на наставен кадар за предавање на оваа студиска програма на Институтот за физика и продолжување на наставата работа од таа област.
Пет кандидати веќе се пријавени за новата магистерска програма по атмосферска физика – метеорологија, на вториот циклус на студии на Институтот, што започна оваа академска година. Студиите траат една година (два семестри), а матурантите ќе имаат звање магистер по атмосферска физика – метеорологија. Програмата, вели тој, е модерна, интердисциплинарна, флексибилна и прилагодена на кандидати од различни области, вклучително и технички и природни науки. Во него се вклучени професори од Институтот за физика и Институтот за географија при ММФ, како и професор од ФИНКИ.
Тој се надева дека интересот за оваа студиска програма ќе расте. Смета дека соодветното образование и познавање на климатскиот систем и атмосферската физика се од суштинско значење за правилно разбирање на овој комплексен концепт на климатските промени и предизвиците што ги поставува, неопходни за адаптација и ублажување на ризиците кои произлегуваат од нестабилноста на климатскиот систем.
Според информациите добиени од метеоролошкиот аларм на Управата за хидрометеоролошки работи, од 21 до 24 јули 2022 година целата територија на државата ќе биде зафатена со високи температури.
„Метеорологијата е интердисциплинарна наука од фундаментално значење за проучување на климатскиот систем на нашата планета, кој е нестабилен поради глобалното затоплување и ефектот на стаклена градина. Климатските промени се сложено прашање кое вклучува основни физички концепти на атмосферата. Затоа, на метеорологијата треба да и се даде поголема тежина, бидејќи таа ги дава потребните знаења за функционирањето на овој систем и за сите сили кои придонесуваат за одредени реакции, како што се зголемувањето на зачестеноста и интензитетот на екстремните временски настани, загрозувањето на биолошката разновидност и екосистемите, како и предизвиците за одржлив развој“, заклучува проф. Спиридонов.
Од Министерството за образование и наука за МИА наведуваат дека во согласност со нивните надлежности, поттик што можат да го понудат е стипендијата за студенти запишани на студиските програми по физика, 18 илјади денари месечно за девет месеци во годината.
„Но, евидентно е дека се потребни промени и во студиските програми и секако се очекува предлог од високообразовните институции, кои се автономни и ја регулираат наставната програма. Поддржуваме формирање на интердисциплинарни курсеви, како и соработка со странски универзитети и реализација на заеднички студиски програми со двојни дипломи“, соопшти Министерството за образование и наука.
„Учениците и граѓаните треба да се пријават во Државниот просветен инспекторат (ИСО) доколку училиштата побараат од нив да платат свидетелства за завршената учебна година“, рече министерот Арбр.
Во однос на кадрите, Министерството нагласува дека подобрување на состојбата годинава очекуваат не само Институтот за физика на Економскиот факултет, туку и сите јавни високообразовни институции.
Високото образование станува приоритет и е обезбеден значително поголем буџет во однос на претходните години“, додаваат од МОН.
