Извршител од Скопје доставува налог за извршување во образовна институција каде што е вработен интелектуалец, но оттаму добива информација дека мора да го чека редот, бидејќи за ова лице има уште 42 налози за извршување. По проверка во Катастарот и МВР, извршителот добил информација дека должникот нема ниту имот, ниту возило на негово име…, па ќе требаат многу години да се наплати износот за извршување.
Ова е само еден пример со кој се соочуваат извршителите во секојдневното работење, но како што беше истакнато на работилницата за новинари што се одржа во Струмица, според статистиката за 2024 година, извршителите се преоптоварени со општински предмети, кои сочинуваат 50 проценти од вкупните барања за извршување. Следат предмети за судски такси, поточно за неплатени такси за водење на прекршочната постапка за предмети во износ од 1.000 до 2.000 денари, а по нив се случаите на обврски меѓу граѓаните, меѓу правни лица и други актери во државата, вклучително и државата каде што се јавува како доверител.
Според претседателката на Комората на извршители на Република Северна Македонија, Весна Деловска, бројот на барања за извршување е зголемен за 10.000 предмети откако Уставниот суд ја укина застареноста како средство за избегнување наплата на долговите.
„Граѓаните со текот на времето стануваат свесни, знаат каков е процесот на извршување, а претходните проблеми исчезнаа. Со гордост би рекла дека граѓаните на нашата држава стануваат финансиски свесни, послушни и совесни во исполнувањето на обврските“, вели Деловска.
За поплаките на граѓаните дека им се наплаќаат многу високи такси, Деловска објаснува дека сумите за извршни трошоци на извршителите не само што не се високи, бидејќи освен главниот долг, извршител наплатува и извршни трошоци за адвокати, нотари, проценители, топографи, катастар, централен регистар на поштенски служби.
Вкупните трошоци за извршување главно се сочинуваат од други трошоци, а не од такса за извршители, како што покажува анализата „Дуинг бизнис“, која покажува дека иако 28,8 отсто од целото побарување се однесува на извршување, 16,7 отсто не се за извршители, туку за адвокати.
Поголема транспарентност и соработка меѓу извршителите и новинарите за спроведување поблиску до пошироката јавност, велат експертите
Експертите кои учествуваат на работилницата нагласуваат дека е потребна поголема транспарентност и соработка меѓу извршителите и новинарите, за да можеме заеднички да го доближиме извршувањето како активност до пошироката јавност, односно транспарентно да кажеме кои се придобивките што извршните работи ги носат за државата и за економијата во целина.
„По две децении постоење на извршна дејност, време е новинарите и извршната фела да соработуваат меѓу себе. „Треба да се стави акцент на тоа како извршителите придонесуваат за благосостојбата на македонските граѓани, но и на економијата во целина, поточно колкав дел од овие собрани или наплатени долгови завршуваат во државниот буџет“, потенцира летонскиот експерт за комуникации Имантс Мозерс.
Потпретседателот на Светската унија на извршители Јос Уитдехаг, говорејќи за улогата на извршителот во постапката меѓу доверителите и должниците, нагласи дека прво мора да се сфати дека извршителот е дел од правосудниот систем во целина.
„Кога доверителот ќе поднесе тужба или ќе добие релевантна судска одлука, односно пресуда, тоа не треба да служи само како морална сатисфакција за самиот доверител, туку таа одлука мора да се изврши, а тука доаѓа во игра самиот извршител, кој мора да се грижи за правата на двете страни, доверителот и должникот. „Мора да се направи рамнотежа во ова пропорционално извршување, бидејќи од една страна се правата на доверителот да го наплати долгот, а од друга страна е благосостојбата на должниците, односно да не им се одземаат средствата за живот“, нагласи Уитдехаг.
Координаторот на проектот МАТРА, во чии рамки се одржува работилницата, Злата Михаилова, рече дека проектот во Северна Македонија, но и во земјите од Западен Балкан, се спроведува веќе пет години со цел да се подобри перцепцијата за работата на извршителите, бидејќи за жал, извршната дејност ужива не многу популарна перцепција во јавноста.
Во 2024 година стапката на имплементација е 44,15 проценти.
Анализата на Комората на извршители покажува дека во 2024 година се пристигнати вкупно 167.112 барања за извршување.
Во оваа извештајна година, извршителите имаат завршено 73.795 предмети, а стапката на завршување е 44,15 проценти.
Извршителите лани наплатиле 160.637.022 евра од граѓани, фирми и други должници, а вкупно во последните 19 години наплатата е 2.083.432.955 евра.
