Доналд Трамп не е единствениот претседател кој знае лош договор кога ќе го види.
Одбивањето на Володимир Зеленски да потпише речиси половина од минералите со ретки земји во неговата земја за многу малку гаранции во иднина е една од многуте причини зошто Трамп е лут на својот колега во Киев.
Украинскиот претседател јасно стави до знаење дека искористувањето на скапоцените географски и енергетски ресурси на неговата земја ќе биде начин за обнова на нејзината економија и градови по евентуалниот крај на војната. Но, понудата дадена од министерот за финансии Скот Бесант, иако американските власти ја поздравија како дарежлив чекор кон просперитетот на Украина, всушност воопшто не е „договор“.
Сепак, тој нуди увид во надворешнополитичката перспектива на Трамп и неговата перцепција за војната, бидејќи тој ја смени, барем реторички, поддршката на администрацијата на Џо Бајден за нападнатата страна и застана зад напаѓачот.
Како и со неговиот план да ги отстрани сите Палестинци од Газа за САД да можат да изградат „ривиера“ од одморалишта на плажа, мотивите на претседателот се чини дека се вкоренети повеќе во извлекувањето на најдобриот можен паричен принос за Соединетите држави, отколку во праведното решавање на смртоносниот конфликт што му се заканува на светот. Трамп го рефлектира скептицизмот меѓу неговите базни гласачи во врска со десетици милијарди долари воена и финансиска помош што администрацијата на Бајден и ја испрати на Украина откако беше незаконски нападната од силите на рускиот претседател Владимир Путин пред три години. Но, трансакцискиот пристап на Трамп претставува ерозија на надворешнополитичките вредности што Соединетите држави ги спроведуваат со децении, вклучувајќи го и принципот дека моќните нации не треба да ги напаѓаат помалите, што Вашингтон го вклучи во Повелбата на Обединетите нации.
Неговиот притисок врз Украина, жртвата во конфликтот, е исто така екстремен обид да се искористи една нација во нејзините најтемни часови. Додека Путин одвои големи делови од својата територија, Трамп бара голем дел од своето минерално богатство по најниска цена. „Договорот“ наликува на форма на уцена што Трамп еднаш ја испроба врз Зеленски претходно – задржување на воената помош како поттик да се објави истрага за Џо Бајден, што доведе до првиот импичмент на Трамп.
Сепак, Белата куќа вели дека Зеленски нема друг избор освен да го потпише договорот за надоместување на американските даночни обврзници за спасувачката програма на Киев – иако тој не содржи гаранција дека Вашингтон ќе продолжи да испраќа помош во иднина.
„Претседателот Трамп е очигледно многу фрустриран во моментов од претседателот Зеленски“, изјави вчера советникот за национална безбедност на Белата куќа, Мајк Волц. „Фактот што тој не дојде на маса, дека не беше подготвен да ја искористи оваа можност што му ја понудивме – но мислам дека на крајот ќе дојде до тој момент – и се надевам дека многу брзо.
Изненадувачки пресврт во САД
Судирот околу договорот за ретките земји доаѓа во време на сериозно влошување на односите на САД со Зеленски, поттикнати од поддршката на Трамп на руската пропаганда за војната, вклучително и лажните обвинувања дека украинскиот лидер го започнал конфликтот и дека тој е диктатор. Автократ во оваа ситуација е Путин, кој ја водеше Русија 25 години, ги затвора своите противници, го уништи слободниот печат и одржа фалсификувани избори. И така ја започна војната.
Изненадувачкиот пресврт на САД кон војната се продлабочи вчера кога администрацијата на Трамп се пазареше со членките на Г7 за заедничката изјава по повод третата годишнина од инвазијата, при што американските дипломати се спротивставија на споменувањето на „руската агресија“ во документот. Официјални лица изјавија за Си-Ен-Ен дека другите членки на Г7 се плашат да и дадат нова победа на Русија откако САД застанаа на страната на Путин за некои од неговите барања за можен мир пред разговорите оваа недела во Саудиска Арабија.
Додека Трамп вели дека е убеден дека Путин сака да ја запре војната и е сериозен да зборува за мир, американските и сојузничките разузнавачки агенции се помалку наклонети. Тројца извори запознаени со западното разузнавање им рекоа на Кејти Бо Лилис и Наташа Бертранд на Си-Ен-Ен дека Путин останува фиксиран или да ја припои Украина кон Русија или да создаде мала, слаба држава зависна од Москва. „Ако сакате да постигнете прекин на огнот, тогаш прекинот на огнот е само време Путин да се одмори, да се вооружи и да се врати и да го добие остатокот од она што го сака“, рече еден од изворите. Не видовме индикации дека неговите амбиции се промениле.
Настаните од последните денови, поради кои Украинците се чувствуваат предадени, сојузниците на САД вознемирени, па дури и некои републикански сенатори огорчени, ја обновија дебатата за мотивите на Трамп и како тие ќе влијаат на шансите за праведен мировен договор.
Дали претседателот е мотивиран од личен непријателство кон Зеленски? Или презир кон помалата нација на која има потреба додека се обидува да ја преориентира надворешната политика на САД за да промовира систем на сфери на влијание контролирани на самитите на суперсилите од силни луѓе како него, Путин и кинескиот претседател Кси Џинпинг?
Или Трамп, како што често правеше претходно, избира тврдоглава позиција едноставно за да создаде простор за преговори? Дали неговото одобрување на многу точки за разговор на Путин и силната поддршка за Зеленски може да биде дизајнирано да го привлече рускиот претседател на маса за тешка преговарачка сесија? Се разбира, добриот однос на Трамп со Путин може да го постави, повеќе од кој било друг западен лидер, да влијае на однесувањето на Русија и потенцијално да направи отстапки.
Траен мир кој и овозможува на Украина да продолжи да постои како независна и суверена држава; да се избегне наградување на експанзионизмот на Путин; и спасувањето на милиони животи би било големо наследство за Трамп. Сегашната војна на зборови меѓу Вашингтон и Киев не исклучува евентуални и сериозни преговори – и наскоро ќе биде заборавена ако се постигне мир. Сепак, Трамп допрва треба да покаже докази дека подготвува паметен план да го нарече блефот на Кремљ. Острите зборови на Трамп често предизвикуваат претерана реакција од неговите критичари, но зборовите се важни во овој случај – затоа што претседателот ги крие основните факти за тоа што ја предизвика војната, фундаментална маана кај лидерот позициониран да води мировни преговори.
Трамп, кој папагализира многу од позициите на Путин, исто така повторно ја разгоре дебатата за неговата фасцинација со рускиот лидер, што го натера, во неговиот прв мандат, јавно да ги оспори оценките на неговите разузнавачки агенции дека Русија се мешала во изборите во 2016 година.
Неодамнешното пријателство на Трамп со Путин наиде на остар јавен и емотивен прекор од врвниот републикански сенатор кој се соочува со реизбор во 2026 година. Том Тилис од Северна Каролина рече дека се согласува со повеќето инстинкти на претседателот за националната безбедност, но додаде: „Секој што верува дека има простор и за Владимир Путин и за иднината на стабилен свет, оди во Европа“. Тилис продолжи за Путин: „Подобро да инвестираат време за да разберат дека овој човек е рак и најголемата закана за демократијата во мојот живот“. „И тоа ќе биде рак кој се шири во Јужното Кинеско Море, во Тајван и ќе метастазира низ целиот свет.
Зошто Зеленски не можеше да го прифати „договорот“
Предложениот договор за минерали покренува прашања не само за неговите услови, туку и за разбирањето на Белата куќа за политичката динамика во Украина.
Нема шанси Зеленски или кој било друг украински претседател да прифати „договор“ за предавање на голем дел од геолошкото наследство на неговата земја и клучот за нејзината идна економска исплатливост. Ако тој го прифати, неговиот рејтинг најверојатно ќе падне блиску до нивото од 4 проценти за кое Трамп лажно тврди дека веќе е, и тој бара Зеленски да одржи избори, кои беа одложени поради воена состојба поради руските напади. Разбирањето на политичката ситуација на Зеленски е од суштинско значење, бидејќи секој потенцијален мир ќе биде горчлива таблета што украинскиот лидер ќе мора да ја убеди својата земја да ја проголта, имајќи предвид дека тоа речиси сигурно ќе го потврди задржувањето на територијата окупирана од Русија.
Зеленски на Минхенската безбедносна конференција минатиот викенд рече дека не дозволил еден од неговите министри да го потпише првиот нацрт на договорот за минерали со САД. „Договорот не е направен за да не заштити нас или нашите интереси“, им рече тој на новинарите, истакнувајќи дека не гледа како нацртот обезбедува безбедносни гаранции за Украина.
Но, сè уште е можно првиот обид на САД за договор да обезбеди рамка за иден договор. Зеленски, на пример, не ја исклучи можноста за договор. Но, тој се обидува да ги искористи ресурсите на неговата земја за да ги добие безбедносните гаранции што и се потребни на Украина за опстанок по секој мировен договор.
Оригиналниот договор за минералите со ретки земји се фокусираше на компензација на САД за мината помош за Киев и ги детализираше природните ресурси што ќе бидат дел од договорот на повеќе од десетина страници, изјавија за Си-Ен-Ен два извори со познавање на документот. Зеленски во средата рече дека договорот бара Соединетите Држави да поседуваат или да добијат 50 отсто од приходите на Украина од ископувањето на ретки земји и други сектори на природни ресурси. Изворите рекоа дека во документот се наведува дека не се бара компензација за идната американска помош за Украина, туку за мината помош.
Зборувајќи за Фокс њуз вчера, Валц рече дека е време Украина да престане да го омаловажува Трамп поради сето добро што тој и САД го направиле за земјата. – Ова е неприфатливо. Треба да го ублажат тонот и да погледнат внимателно и да го потпишат тој договор, рече тој.
Додека украинскиот јазик беше зачинет во последниве денови – Зеленски го обвини американскиот претседател дека живее во руски „балон на дезинформации“ – голем дел од засилената реторика ги следеше лажните тврдења и обвинувања на Трамп.
Во САД и Европа, гневот предизвикан од свртувањето на Трамп против Украина е политичко прашање. Но, за Украинците тоа е прашање на живот и смрт.
„Украинците се чувствуваат како да се единствените возрасни лица што останале во собата“, изјави Саша Довжик, директор на Институтот за документација и размена, на Пола Њутн од Си-Ен-Ен Интернешнл. „Она што го имаме сега во вестите е гнев од некој што го сметавме за светски лидер, а Украинците се оставени суштински да се справат со деконструкцијата на светскиот поредок.
Таа додаде: „Ние не сме нови во оваа борба; „Единственото дополнување е тоа што во моментов се соочуваме со агресија и дезинформации од друга страна – тоа е страната на нашиот голем сојузник, Соединетите Американски Држави (Си-Ен-Ен).
